Wykopaliska na ul. 3-go Maja w Gdańsku


listopad-grudzień 2010 (I etap)

Pierwszy etap wykopalisk na stanowisku przy ul. 3-go Maja 4 w Gdańsku został zrealizowany w okresie od 25 listopada do 23 grudnia 2010 r. na zlecenie Prokuratury Apelacyjnej w Gdańsku, która planuje wznieść tutaj kompleks budynków administracji państwowej – Centrum Sprawiedliwości.

Stanowisko o powierzchni 2315 m2 jest zlokalizowane po zachodniej stronie Góry Gradowej (Fortu Grodzisko), między Aresztem Śledczym i budynkiem Urzędu Pracy.

W okresie od co najmniej 1487 r. do 1945 r. teren ten był użytkowany przez gdańskie bractwa strzeleckie, najpierw Bractwo św. Jerzego (działało do końca XVIII w.), później także Bractwo św. Erazma, a od 1637 r. Towarzystwo Strzeleckie Strzelców z Broni Palnej (działało do końca XVIII w.). Od końca XVIII w. jedynym użytkownikiem zostało Bractwo św. Erazma, które, po połączeniu z Towarzystwem Strzeleckim, zostało przekształcone w Bractwo Strzeleckie Fryderyka Wilhelma.

Na obszarze, którego fragment został wstępnie przebadany, mieściła się strzelnica wykorzystywana do ćwiczeń przez gdańszczan należących do bractw strzeleckich. W początkowym okresie, jako cel służyła figura lub jakiś element symbolizujący ptaka umieszczona na wysokim maszcie. Później powstały tory strzelnicze, których brzegi były obsadzane szpalerami drzew. Fragment takiego szpaleru lip zachował się do dzisiaj na terenie ośrodka MONAR-u (por. foto). Strzelnica miała formę ogrodu, który często, szczególnie latem, zamieniał się w miejsce spotkań gdańszczan. Ogród odwiedzano, aby się zrelaksować, zjeść, podyskutować, posłuchać muzyki itp. Raz w roku stawał się on miejscem, gdzie dokonywano wyboru władz bractw strzeleckich oraz grafa majowego.

Od XVI w. stały tutaj drewniane budy strzeleckie, które uległy kilku pożarom. W XVII w. powstał kompleks składający się ze szkieletowego budynku oraz osłoniętych drewnianą konstrukcją stanowisk strzelniczych, co zostało uwidocznione na sztychu P. Willera, zamieszczonym w Der Stedt Danzig Historische Beschreibung z 1697 r. autorstwa Reinholda Curickego (por. ilustracja). W okresie od XVIII do poł. XIX w. dochodziło do licznych, acz nie znaczących zmian, zarówno w zabudowie obszaru strzelnicy, jak i w samym ogrodzie. Dopiero w 1851 r. we wschodniej części obszaru strzelnicy (w pobliżu dzisiejszej ulicy 3-go Maja) powstał murowany, dwukondygnacyjny, klasycyzujący budynek z gankiem. W 1912 r. Dom Strzelecki został gruntownie rozbudowany. Nowy, większy gmach uzyskał neobarokowy wystrój. Wewnątrz funkcjonowały restauracja, reprezentacyjna sala balowo-koncertowa oraz liczne pomieszczenia klubowo-rekreacyjne. Budynek został zniszczony w 1945 r.

Przeprowadzony w końcu 2010 r. pierwszy etap badań archeologicznych miał na celu usunięcie warstwy gruzu z piwnic zniszczonego budynku Friedrich-Wilhelm-Schützenhaus. Odsłonięto pozostałości ponad stu odcinków murów i 40 pomieszczeń, do części z nich prowadziły schody, ceglane lub betonowe. Wśród pomieszczeń w południowej części piwnicy odkryto m.in. kuchnię oraz szalet z pisuarem.

Kolejny etap badań zostanie przeprowadzony wiosną lub latem 2011 r.